نزاع بی سرانجام نرخ بیکاری

در آستانه روز آمار و برنامه‌ریزی بررسی شد؛
نزاع بی سرانجام نرخ بیکاری

آمار نرخ بیکار از جمله مسایلی است که همواره در کشورمان با چالش‌هایی از طرف مردم، کارشناسان و مسوولان مواجهه شده است و در این میان تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اظهار نظر در رابطه با این نرخ بیش از آنکه جنبه علمی داشته باشد رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته ‌است.
حتی وزیر کار و امور اجتماعی نیز چندی پیش نیز با اعلام نرخ بیکاری 14.6 درصدی برای فصل بهار و  افزایش 3.5 درصدی نرخ بیکاری این فصل نسبت به مدت مشابهه سال گذشته ، این آمار را همراه با تردیدهایی دانسته و اعلام کرد بود که"من هم به آخرین آمار مرکز آمار ایران منطقا اشکال می‌گیرم و حاضرم استدلال کنم این آمار نمی‌تواند درست باشد."
وزیر کار همچنین در پاسخ به سوالی در رابطه با آخرین آمار نرخ بیکاری در فصل تابستان نیز، اظهار داشت: تاکنون آمار مشخصی از میزان اشتغال ایجاد شده در شش ماهه اول سال 89 در دست نیست.
با این وجود به نظر می‌رسدکه تردیدها نسبت به آمارهای موجود حکایت از این دارد تا کنون مقوله آمار نتوانسته است به جایگاه واقعی خود در تصمیم‌گیری‌های کشور دست یابد.
اول آبان ماه در تقویم کشورمان به عنوان روز آمار و برنامه‌ریزی نام گذاری شده است و این روز از آن جهت حایز اهمیت است که بدانیم مقوله آمار در زندگی کنونی بشر اهمین ویژه‌ای یافته است و در مدیریت جامعه ، آمار نقشی بی بدیل و حساس دارد.
 تجربیات نیز نشان می‌دهد که در هر جامعه‌ای که آمار و اطلاعات کامل‌تری از وضعیت موجود در اختیار باشد به همان میزان قدرت تصمیم‌گیری‌ها افزایش می‌یابد و شرایط زندگی بهتری برای شهروندان فراهم می‌شود.
اما در میان شاخص‌های آماری، اعلام نرخ بیکاری از اهمیت خاصی برخوردار است و این شاخص به همراه شاخص اشتغال به جمعیت از بزرگترین شاخص‌های تصمیم گیری بازارکار به حساب می‌آید.
حال سوالی که پیش می‌آید این است که نحوه محاسبه نرخ بیکاری به چه صورت  است؟ و چرا اعلام این آمار با تردید‌هایی همراه شده است؟ به گونه‌ای که برخی  نرخ اعلام شده بیکاری را متناسب با شرایط فعلی کشور نمی‌دانند و برخی دیگر نیز به کل اعتقاد دارند که نباید فرد با یک ساعت کار در هفته جزء شاغلان قرار گیرد.
استانداردهای بین‌المللی محاسبه نرخ بیکاری
برای پاسخ به این سووال اگر  به استانداردهای بین‌المللی مراجعه کنیم، حکایت از این موضوع دارد که سازمان بین‌المللی کار (ILO)  اعلام کرده است که اگر شخص در هفته‌ای که آمارگیری انجام شده، یک ساعت با هدف کسب درآمد کار کرده است شاغل محسوب می‌شود.
همچنین طبق اعلام سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) نیز افراد بالای 15سال که طی هفته مرجع حداقل یک ساعت کار کرده باشد و همین‌طور افرادی که طی هفته مرجع کار نکرده‌اند اما شغل دارند ولی بطور موقت بیکارند و کارکنان خانوادگی نیز شاغل محسوب می‌شوند.
در کشورمان نیز در راستای همسو کردن شاخص ها با استاندارد های بین المللی از سال 1383 این تعریف به جای حداقل 2 روز کار در هفته مبنای تعیین شاغلان و اعلام نرخ بیکاری شد.
روش آمارگیری کشورمان نیز به صورت فصلی است که در هفته آخر هر ماه ماموران آمارگیری به خانواده‌های نمونه‌ که به صورت علمی مشخص شده‌اند مراجعه می‌کنند و با استفاده از اصول علمی نتایج حاصله را به کل جامعه تعمیم می‌دهند.
رئیس مرکز آمار: نرخ بیکاری کاملا علمی محاسبه می‌شود
رئیس مرکز آمار ایران نیز اعتقاد دارد که نرخ بیکاری کشور کاملا علمی محاسبه می‌شود و با بیان این که فرمول و چارچوب محاسبه نرخ بیکاری براساس استانداردهای بین المللی و تعاریف سازمان جهانی کار است، در توضیحاتی در رابطه با تردید وزیر کار در نرخ بیکاری گفت: مرکز آمار ایران یک مرکز حرفه‌ای است و یک دستگاه بخشی نیست که در اعلام شاخص‌ها و مقدار آن ها تعصب داشته یا ذینفع باشد. مرکز آمار ایران کار حاکمیتی و فرابخشی انجام می‌دهد و به همین دلیل قانون این مرکز را مرجع رسمی تهیه و اعلام آمار از جمله نرخ بیکاری قرار داده است.
عادل آذر با اشاره به اینکه نرخ بیکاری 14.6 درصدی برای بهار با همان روش و فرمولی ارائه شده که پیش از آن نرخ بیکاری 9.9 درصد را اعلام کرده بود.بنابراین روش در محاسبه تغییر نکرده است چون همه چیز براساس استاندارد بین المللی و کاملا تخصصی و علمی انجام شده است تاکید کرد: مهمترین دفاع مرکز آمار از آمار ارائه شده، تخصص اوست .
معاون وزیرکار :نرخ بیکاری دچار تفاوت برداشت است
حاجی عبدالوهاب، معاون وزیرکار و امور اجتماعی نیز اعتقاد دارد که نرخ بیکاری دچار تفاوت برداشت است.
 وی در بخشی از گفت وگوی خود با خبرگزاری ایسنا در پاسخ به سووالی در رابطه با تردیدهای وزیر کار نسبت به نرخ بیکاری گفت: البته ایشان در مصاحبه بعدی اعلام کردند که این نکته صحت ندارد و ملاک، آمار مرکز آمار ایران است، چون ما خودمان تولید آمار و اطلاعات نداریم، اما باید ببینیم نگاه ما به موضوع نرخ بیکاری چیست؟ اگر براساس تعاریف بین المللی سازمان جهانی کار که مورد استناد مرکز آمار هم هست نگاه کنیم، یا براساس نگاه عمومی، دو دیدگاه وجود دارد.
معمولا نگاه ما به کار این است که می‌خواهیم از طریق آن معیشتمان را تامین کنیم، بنابراین کسی که معیشتش تامین نشود، به دنبال کار بهتری می‌گردد، لذا خودش را شاغلی که راضی باشد تقلی نمی‌کند، اما از نظر سازمان جهانی کار و مرکز آمار، چنین فردی بیکار محسوب می‌شود، لذا تفاوت هایی که درباره غیر واقعی بودن نرخ بیکاری احساس می‌شود، تفاوت برداشت ماست.
عامه مردم به کاری "کار" می‌گویند که زندگیشان را تامین کند، در حالی که سازمان جهانی کار به کسی شاغل می‌گوید که حداقل یک ساعت در هفته شاغل بوده باشد. در جامعه ما اما خیلی کم اتفاق می‌افتد که یک فرد با یک ساعت کار در هفته معیشت خود را تامین کند. البته این عدد قبلا دو روز در هفته بود، اما اختلاف این دو عدد به دلیل اینکه هم دو روز کار و هم یک ساعت کار در هفته در جامعه شاغلان ما خیلی کم است، تغییر چندانی در نرخ بیکاری ایجاد نمی‌کند.
از سوی دیگر، جامعه ما بیشتر بیکاری جوانان را مد نظر دارد، لذا بعضی استنباط می‌کنند که مرکز آمار، آمار سازی می‌کند، ولی این طور نیست. کسانی که بخواهند از موضع کارشناسی بررسی کنند، می‌توانند جزئیات آمارگیری را استخراج کنند. البته ما در هرم سنی جوانان نرخ بیکاری بیشتری نسبت به میانگین کشوری داریم و عمده تلاش دولت هم وارد کردن جوانان به بازار کار است.
نرخ بیکاری همخوانی با وضعیت بازارکار کشور ندارد
اما در طرف مقابل برخی از کارشناسان و فعالان کارگری اعتقاد دارند که نرخ فعلی اعلام شده بیکاری چندان دقیق نیست و همخوانی با وضعیت بازارکار کشور ندارد.
محمد عطاردیان، دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران مشکل را در تعریف نرخ بیکاری می‌داند و اعتقاد دارد که به طور قطع نرخ بیکاری واقعی در جامعه بیش از آن چیزی است که اعلام شده است.
وی در گفت‌وگو با ایسنا ، گفت: از نظر من حداقل 20 تا 25 ساعت کار در هفته لازم است که بتوان یک فرد را نیمه شاغل خواند و برای چنین فردی نیز باید نرخ بیکاری ضریب در نظر گرفت. به عنوان مثال می‌توان هر دو نفر نیمه شاغل با این تعریف را معادل یک نفر شاغل در نظر گرفت.
علی دهقان‌کیا ،عضو هیات مدیره کانون شوراهای اسلامی کار استان تهران نیز با تاکید بر این که هم اکنون نرخ بیکاری دچار ابهام و تردید است،‌ گفت:‌ با تغییر تعریف کار مشکل بیکاری در کشور حل نمی‌شود، اما نکته این است که با تمام این تعاریف نیز آمار دقیقی از تعداد بیکاران در کشور وجود ندارد.
آمار نرخ بیکاری با عدد واقعی انحراف زیادی دارد
اما ولی‌الله صالحی عضو شورای عالی کار  دقیق نبودن نرخ بیکاری را به دلیل فقیر بودن کشور از باب آمار و اطلاعات می‌داند و اعتقاد دارد که چون آمار ورودی و خروجی به بازار کار به طور دقیق ثبت نمی‌شود به همین دلیل آمار نرخ بیکاری با عدد واقعی انحراف زیادی دارد.
او با اشاره به این‌که هم اکنون آنالیز مشخصی درباره انواع بیکاران وجود ندارد و با این اوصاف نمی‌توان به طور دقیق نرخ بیکاری را سنجید و از آن در برنامه‌ریزی‌ها استفاده کرد گفت: اگر بخواهیم نرخ بیکاری واقعی را محاسبه کنیم باید داده‌های قوی و درست داشته باشیم.
نزاع بر سر نرخ بیکاری سرانجامی ندارد
در این شرایط علی قدیانی عضو شورای اسلامی کار استان تهران  اعتقاد دارد که نزاع بر سر نرخ بیکاری سرانجامی ندارد و بهتر است به جای اظهار تردید درباره‌ این موضوع، به فکر ایجاد شغل و کاهش بیکاری به معنای واقعی در جامعه بود.
***
گرامیداشت روز جهانی آمار در حقیقت برای نشان دادن اهمیت نقش آمار در خدمت به ملت هاست. و این گرامیداشت سبب خواهد شد که افکار عمومی و ملت ها آگاهی و اعتماد کافی به آمار رسمی پیدا کنند. در این شرایط به نظر می‌رسد که درکشورمان نیز می‌بایست کارشناسان و مسوولان در وحله اول به جای اظهار نظرهای سیاسی به صورت علمی با آمار برخورد کنند.
در گام بعدی به این نکته توجه شود که تحلیل وضعیت بازارکار فقط با نرخ بیکاری سنجیده نمی‌شود و در طرح آمارگیری نیروی کار 40 سوال پرسیده می‌شود که تحلیل آن‌ها می‌تواند زوایای مختلف از وضعیت اشتغال و بیکاری کشور ا روشن کند، اما تا کنون در این زمینه کمتر دیده شده که کسی این زوایا را  چه به صورت موافق یا مخالف تحلیل کند.
امیدواریم در آینده شیوه‌های محاسبه نرخ بیکاری به گونه‌ای کاربردی و منطبق با نیازهای کشور استخراج شود و مسوولان و دست‌اندرکاران نیز از این آمارها در جهت برنامه ریزی‌ها استفاده کنند.
امین بلندهمت
 

منبع سایت بازارکار