تأثیر اسلام بر بانکداری غربی

تأثیر اسلام بر بانکداری غربی


نویسنده :  Dalton Garis
منبع :  www.gtnews.com
   


جالب توجه است که الگوهای غربی سرمایه‌گذاری‌های تجاری مبتنی بر وام به نوعی با ایده‌آل‌های معرفی شده در قرآن همخوانی دارد. سرمایه‌گذاری تجاری غرب تا یکصد سال پیش با کمترین انعطاف‌پذیری ممکن تنها به عنوان وسیله‌‌ای برای راه‌اندازی شرکت و توسعه اقتصادی شناخته می‌شد. در واقع، صنعت سرمایه‌گذاری تجاری وام – محور غربی بیش از یک هزار سال زمان برای هماهنگ شدن الگوهایی نیاز داشت که در سرمایه‌گذاری اسلامی مبتنی بر قرآن انجام می‌شده است.

در حالی که قوانین سرمایه‌گذاری و وام دهی در سراسر اروپا نشان از تغییری تاریخی دارد (از روش لیبرال هلند و لهستان 300 سال گذشته گرفته تا سخت‌گیری قوانین انگلستان) فکر تشکیل موسسه‌ای که به عنوان شرکتی قانونی و براساس اصولش شناخته شود امری بسیار بدیع است، حال آنکه این فکر برای قرن‌ها در اسلام وجود داشته است.
تحول شرکت‌های مدرن

، یک واحد قانونی و غیرشخصی که می‌تواند پول قرض کند، تحت پیگرد قانونی قرار گرفته و پاسخگوی عملکردش باشد مسئول بسیاری از موفقیت‌های اقتصادی در جهان است. شاهد این ادعا را می‌توان در موفقیت‌های اولیه گروه‌هایی در انگلستان دید که منابعی برای ارائه خدمات بیمه محدود در برابر زیان وارد به محموله‌های تجاری در دریاهای آزاد و دیگر خطرات جمع‌آوری می‌کردند. سازمان‌های اروپایی همچنین سامانه مشابهی برای بیمه و وام‌های سرمایه لازم در جهت حمایت دو جانبه از طرف‌ها بکار گرفتند. هر چند تمام این نمونه‌ها از ساختار تعاونی معین تشکیل شده‌اند، آنچه لازم می‌نمود همانا همکاری واقعی با مسئولیت محدود برای کارمندان و اصول آنها بود که بدین ترتیب جدا سازی قانونی اعمال سرمایه‌گذار، اشخاص و کارمندان از اعمال خود شرکت را داشته باشد.

مسئولیت محدود یعنی شرکت، مستقل از سهامداران و مسئولانش است به نوعی که اشخاص حقیقی شرکت شخصاً مسئول بدهی‌ها و اشتباهات شرکت از جمله بدهی‌های آینده آن نباشند. منفعت این ساختار، توانمند کردن اقتصاد برای جبران رکود و آغاز کردن بازسازی روند استخدام و بنیان تجاری است. اقتصاد با داشتن وام‌های ساده کم بهره پرداختنی متحمل بدهی‌های سوخت شده‌ای است که از رکودهای گذشته حاصل شده و نمی‌تواند از آن رهایی یابد؛ بنابراین روند بازیافت آنها کاهش یافته و افق موفقیت شرکت کمتر می‌شود و پذیرش مسئولیت محدود ناگزیر می‌نماید.

برای نمونه، شرایط ایالات متحده آمریکا را پس از رکود اقتصادی (1940 – 1929) تصور کنید، جایی که شرکت‌ها مجازند اعلام ورشکستگی کرده و یا بدهی‌های خود راپذیرفته و برای آن برنامه‌ریزی دوباره کنند. این شرایط را با وضعیت کشورهای جهان سوم امروز مقایسه کنید که به دلیل بدهی سنگین به سرمایه‌داران جهان صنعتی غرب قادر نیستند نقدینگی لازم را برای فاینانس رشد لازم و شرکت‌های تولید کننده شغل تهیه کنند. البته داشتن اصول مالی مناسب برای موفقیت‌های بلند مدت هر شرکتی لازم است؛ اما زمانی که کشورهای در حال توسعه پیشنهاد مشابهی را برای تعدیل بدهی‌هایشان دریافت می‌کنند، زیان را جایگزین موفقیت و رکود را به جای رشد بر می‌گزینند.
آموزه‌های اقتصادی قرآن

به نظر مفهوم شرکتی با مسئولیت محدود (شرکت مدرن) ریشه در آموزه‌های اقتصادی قرآن دارد. پایه‌ این پافشاری آن است که آموزه‌های قرآنی حامی تولید، تعاون، راه‌اندازی شرکت و تقسیم هزینه‌ها بوده است در حالی که از ربا و بدهی شخصی برهذر می‌‌دارد.
آیا مستندی از قوانین تجاری در قرآن می‌بینیم؟ خیر، اما قرآن بر توجه مجدانه و با پشتکار به قراردادهای تجاری تأکید فراوان می‌کند و حضور شاهدان، تشویق قراردادهایی که در تمام نکات ریز توافق داشته باشد و پرهیز از وام‌های ربا برای تقویت تجارت را لازم می‌شمارد. قرآن حتی قوانین ویژه‌ای درباره تجارت در زمان حج و دیگر ایام دینی، با دوستان و آنهایی دارد که با دولت اسلام در ستیزند، همه آنها در قالب بحث جداگانه‌ای از دیگر قوانین و احکام مربوط به موقعیت شخصی و اعمال است.

تصور می‌شود تعداد آموزه‌های قرآنی متمرکز بر هدایت صحیح امور تجاری در شریعت اسلام بی‌نظیر است. این امر باعث سادگی امور شده و برای نخستین بار بر اهمیت شرکت‌های تجاری صحه می‌گذارد و تجارت را مورد تأیید خداوند دانسته و ثروت بدست آمده از این طریق را حلال می‌خواند. قرآن با اشاره به تجارت بین حکومت‌ها در زمان صلح و جنگ به ارائه پایه‌ای برای قوانین تجارت بین‌الملل می‌پردازد.

ثابت شده است طی جنگ‌های صلیبی که بیش از دو قرن به طول انجامید، تعداد قابل توجهی از آموزه‌های اسلامی، سنت‌ها و قوانین اجتماعی آن چه به شکل رسمی یا اتفاقی، کامل و یا بخشی از آن وارد اروپا شد. من معتقدم که می‌توان درباره ادعای تأثیر این موارد اکتسابی بر رنسانس اروپا بحث و بررسی کرد. جستجوی رد پای اولیه شرکت‌های مدرن امروزی در اروپا و آمریکا تعجب برانگیز نیست و هرگز از میزان وابستگی آن به قرآن و آموزه‌های تجاری اسلام نمی‌کاهد.

تحقیقات آینده ممکن است ثابت کند که شرکت‌هایی با مسئولیت محدود درصدر اسلام وجود داشته است که مشابه شرکت‌های با مسئولیت محدود امروزی عمل می‌کردند.
باری، می‌توانیم استدلال کنیم که هیچ شکی درباره شباهت‌های آموزه‌های قرآن و پایه‌های قوانین تجاری مدرن در این زمینه وجود ندارد.