معرفی کلکسیون کنه­ های سخت و نرم (Ixodidae and Argasidae)لرستان

معرفی کلکسیون کنه­ های سخت و نرم (Ixodidae and Argasidae) استان لرستان- سری اول     04/12/1390

مجید توکلی،اسداله حسینی چگنی

ین مجموعه کلکسیونی از کنه­ های سخت و نرم است و از هر نظر با ارزش و کم نظیر بوده و دارای اهمیت زیادی از نظر دامپزشکی و بهداشتی است که بسیار مورد توجه افراد متخصص علوم سیستماتیکی این دو خانواده کنه می­باشد. جمع­آوری، شناسایی و نگهداری نمونه­های این نوع کنه­ ها در یک مکان خاص مهم­ترین هدف تشکیل این کلکسیون بوده است،

معرفی کلکسیون کنه­های سخت و نرم (Ixodidae and Argasidae) استان لرستان اسداله حسینی چگنی، دانشجوی دکتری حشره شناسی کشاورزی مجید توکلی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان لرستان این مجموعه کلکسیونی از کنه­ های سخت و نرم است و از هر نظر با ارزش و کم نظیر بوده و دارای اهمیت زیادی از نظر دامپزشکی و بهداشتی است که بسیار مورد توجه افراد متخصص علوم سیستماتیکی این دو خانواده کنه می­باشد. جمع­آوری، شناسایی و نگهداری نمونه­های این نوع کنه­ ها در یک مکان خاص مهم­ترین هدف تشکیل این کلکسیون بوده است، همچنین می­تواند به منظور فعالیت­های تحقیقاتی و آموزشی و جذب محققان علاقه مند مورد استفاده قرار گیرد، این مجموعه حاصل تلاش و کوشش چند سال کار فیلد و آزمایشگاه می­باشد و با حداقل هزینه و امکانات جمع­آوری شده است. از دیگر ارزش­های این کلکسیون این است که می­تواند در تولید علم و مبارزه با عوامل خسارت­زای دام و طیور و بیماری­های منتقله به وسیله آنها نقش مهمی را در منطقه ایفا کند­، زیرا اولین قدم در راه مبارزه با بیماری­های منتقله به وسیله کنه­ها شناسایی آنهاست. نمونه­های موجود در این کلکسیون عمدتاً کنه­های استان لرستان هستند و در ضمن تعداد قابل توجهی نمونه مربوط به نقاط مختلف کشور از جمله سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، آذربایجان غربی، خوزستان و جزیره قشم بوده و مصمم هستیم در آینده نزدیک با افزایش تنوع نمونه­های دیگر به این مجموعه به ارزش و غنای آن افزوده و آن را به یک مجموعه بی نظیر برای کشور تبدیل کنیم. این کلکسیون در مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان لرستان و در شهرستان خرم آباد نگهداری می­شود. در ضمن محققان متولی این کلکسیون قادر هستند خدماتی همچون شناسایی کنه و تبادل نمونه با سایر محققان و همکاران را ارائه نمایند. امیدواریم این مجموعه را به زودی در مرکز جهانی کنه و بیماری­های منتقله (http://www.icttd.nl) به ثبت برسانیم. مقدمه و اهمیت موضوع طبیعت مملو از گونه­های مختلف است. انسان به عنوان یکی از میلیون­ها گونۀ موجود بر این کره خاکی، همواره در پی شناخت سایر گونه­ها به خصوص گونه­های با اهمیت بوده است. در این میان کنه­ ها دارای تنوع و پراکندگی وسیعی در میان بندپایان هستند و قدمتی بسیار طولانی دارند. قدیمی­ترین فسیل کنه به نام Alas، حدود 90-94 میلیون سال (دوره کرتاسه) قدمت دارد، بنابراین وقوع حوادث و دگرگونی­های عمیق در این سیاره از جمله ایجاد و گسترش دریاچه­ها و ناپدید شدن برخی از مناطق خشکی، نه تنها مانع سیر تکاملی منظم این موجودات نشده بلکه سبب پیدایش گونه­های بسیاری شده است که نیازمند مطالعه دقیق هستند. مطالعه کنه­ ها مانند بسیاری از موجودات دیگر، مستلزم شناسایی دقیق هر گونه است. کنه­ ها حقیقتاً فسیل­های زنده­ای هستند که میلیون­ها سال پیش به­وجود آمده­اند. در مورد آمار تعداد کنه­ های دنیا (بالاخانواده ایکسودوئیدا) اختلاف نظر وجود دارد، برخی تا 907 گونه را برشمرده­اند. خون، تنها غذای آنهاست و گاهی تا چند صد برابر اندازه بدنشان خون می­خورند. زمان تغذیه آنها گاهی تا دو هفته یا بیشتر طول می­کشد. آنها انگل مهره­داران اهلی و وحشی (از قبیل پستان­داران، پرندگان و خزندگان غیر از ماهی­ها) و همچنین انسان (به صورت تصادفی) می­باشند. پراکندگی جغرافیایی آنها از نواحی مجاور قطب شمال به­طرف خط استوا تا نواحی قطب جنوب است و دارای زیستگاه­های متنوعی شامل بیابان و جنگل­های بارانی نواحی استوایی می­باشند و در زیر آب هم زنده می­مانند (یعنی همراه با پرندگان دریایی که برای شکار ماهی به زیر آب شنا می­کنند). عوامل بیماری­زای منتقله توسط کنه بسیار بیشتر از عوامل منتقله از طریق حشرات مشهوری مانند پشه­هاست و برخی نیز آنها را بعد از پشه­ها در رده بعدی اهمیت دامپزشکی و پزشکی قرار داده­اند. کنه ­ها، ناقل تعداد زیادی از عوامل ویروسی، باکتریایی و تک­یاخته­ای مسبب بیماری­های دامی و انسانی هستند. آمار بیماری لایم در اروپا و امریکا هر ساله افزایش می­یابد، بیماری­های تیلریوز، بابزیوز و آناپلاسموز در قسمت­های قابل توجهی از دنیا شایع هستند، کنه­ ها هنوز هم به­عنوان ناقل مؤثر بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو مطرح هستند و انواع اِنسفالیت­های منتقله از طریق کنه در برخی نقاط اروپا اهمیت بسیاری دارد. تقریباً 80 درصد گاوهای دنیا آلوده به کنه هستند و آنها در زمره مهم­ترین اکتوپارازیت­های با اهمیت اقتصادی چهارپایان طبقه­بندی می­شوند. تاثیر کنه­ ها بر حیوانات اهلی مفید، در جهان در حال توسعه یکی از فاکتورهای موثر در فقر است. همانند بسیاری دیگر از موضوعات حشره­شناسی، مطالعات پراکنده­ای در مورد کنه­ های ایران انجام شده است که با توجه به منابع موجود، اهمیت و دسترسی به آنها، در این چند سطر به برخی از آنها اشاره می­شود. مطالعات درباره کنه­ های ایران از زمان برومپت و دلپی آغاز شد. پس از آن پِروُمایسکی، بالتازارد و نِمِنز نیز در این زمینه تحقیقاتی انجام دادند. در ادامه، جانبخش، عباسیان لینتزن، مظلوم، مقامی، رفیعی و همکاران آن را ادامه دادند. سپس محققین خارجی مانند فیلی­پووا و پروفسور هوگسترال کارهای معدودی را در زمینه فون کنه­ های ایران به انجام رساندند. مطالعات در مورد کنه­های ایران تا سال­های بعد راکد ماند ولی اکنون برخی مطالعات در زمینه مورفولوژی، سیستماتیک مولکولی، فونستیک کنه­ها در برخی مناطق ایران، بیماری­های منتقله و حساسیت به سموم انجام شده است. به طور کلی سه عامل در موفقیت یک محقق کنه شناس نقش اساسی دارد، 1-داشتن نمونه از گونه­های مختلف (داشتن کلکسیون)، 2-داشتن همه کلیدهای تشخیصی موجود برای شناسایی گونه و 3-مشاهدات فراوان و آشنایی با واریاسیون­های مورفولوژیک هر گونه و قدم اول برای این هدف وجود یک مجموعه یا کلکسیون از گونه­های کنه مورد مطالعه است. کلکسیون بهترین وسیله برای شروع مطالعات عمدتاً تاکسونومیک درباره کنه­هاست. ایجاد و نگهداری یک کلکسیون نیازمند زحمت و دقت فراوان به خصوص برای تشخیص دقیق نمونه­ها تا سطح گونه، تهیه اتیکت از اطلاعات کامل مربوط به نمونه (نام گونه، میزبان، محل و تاریخ جمع آوری، تعداد و جنسیت نمونه موجود در هر شیشه و کد هر نمونه) و صرف زمان و هزینه برای تهیه ظروف و مکان مناسبی جهت کلکسیون است. در زیر نمونه یک اتیکت مناسب قرار داده شده است. اصل مقاله در سایت مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به آدرس lorestan.areo.ir قرار دارد منبع http://www.areo.ir/DesktopModules/Articles/ArticlesView.aspx?TabID=1&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR&ItemID=2916&mid=29340