سازماندهی و مدیریت مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی

تا سال ۱۴۰۰، جمعیت کشور به ۱۲۰میلیون نفر خواهد رسید که نیاز غذائی این جمعیت حداقل ۱۲۰ میلیون تن در سال است و اگر بخواهیم با توجه به وضعیت فعلی استفاده از آب، این مقدار را تأمین کنیم ، حداقل به ۱۶۵ میلیارد مترمکعب آب نیاز داریم.

متوسط نزولات آسمانی در کشور یک سوم متوسط بارش جهانی( حدود ۲۵۰ میلیمتر در سال) است . همچنین به جهت وضعیت اقلیمی، میزان تبخیر ۳ برابر میانگین تبخیر در جهان می‌باشد. ۷۰ درصد از حجم ۴۱۷ میلیارد متر مکعب بارش سالیانه به صورت تبخیر هدر می‌رود و تنها ۱۲۵ میلیارد متر مکعب از کلِ بارش جزء منابع آب تجدیدشونده به دو صورت سطحی و زیرزمینی قابل استفاده است.

مصرف آب در کشور ما ۹۶ میلیارد متر مکعب است و ما حدود ۸۰ درصد از منابع آب کشورمان را مصرف می‌کنیم.این رقم در آمریکا ۲۱ درصد، اسپانیا ۲۵ درصد، هند ۳۳ درصد، مصر ۴۶ درصد و چین ۲۹ درصد است.

کشور ما در منطقه ای خشک واقع شده . ۸۵ درصد کشور ما شرایط اقلیمی خشک دارد و تنها در ۱۵ درصد آن شرایط طبیعی است.  در سال ۸۹- ۹۰ بالغ بر ۸۱٫۷ میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف شده است. در سال ۹۳ مصرف آب کشور برابر کل آب قابل استحصال است و در سال ۱۴۰۰ این مصرف معادل کل آب تجدید شونده خواهد بود.

بیلان منفی کشور ۱۰ تا ۱۲ میلیارد متر مکعب آب است وامکان استحصال آب بیشتر در ایران وجود ندارد. درعین حال ۱۷۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد و ۲۹۸دشت از مجموع ۶۰۹ دشت ایران بیلان منفی دارند که نشانگر بحران ویران کننده ای درمنابع آبی کشور است.

مشکلاتی همچون افزایش مصرف به دلیل افزایش جمعیت، افزایش سطح زیرکشت ،راندمان پایین آبیاری، عدم کنترل مصرف آب در بخش کشاورزی و عدم وجود مدیریت مناسب آب از مشکلات منابع آب در ایران است.مطابق آمارهای رسمی، متوسط راندمان آبیاری در ایران حدود ۴۰ درصد است ، هر متر مکعب آب در ایران ۹۳۰ گرم ماده خشک به دست می‌آید در حالی که(بطور متوسط) در دنیا با همین میزان آب ۲٫۳ کیلوگرم ماده خشک تولید می‌کنند.

برای کاهش فشار بر منابع آب شیرین کشور ، عزمی ملی،همه توان مادی ومعنوی کشور را باید به عرصه بیاورد وهمه راههای ممکن از جمله بهره برداری گسترده از سیستم های آبیاری تحت فشار، استفاده از منابع آب شور.توجّه به آب مجازی و. . . باید در دستور کار قرار گیرد..

سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی بعنوان یک سازمان گسترده صنفی وتخصصی از مزیّت عضویت ۲۰۳۲۸۹دانش آموخته رشته های مختلف کشاورزی ومنابع طبیعی ازجمله ۱۱۷۹۲ متخصص دررشته های آب و آبیاری درسطوح کارشناسی ، کارشناسی ارشد ودکتری برخوردار است. می تواند به اتکا ء این پشتوانه عظیم از نیروی انسانی متخصص ، وهمچنین حضور مؤثّر در بخش کشاورزی ، سهم بزرگی در مدیریت بحران آب درکشور داشته باشد .

 حضور نمایندگانی از وزارتخانه های جهاد کشاورزی ، نیرو ، علوم ،تحقیقات وفناوری وسازمان محیط زیست درشورای مرکزی سازمان می تواند ارتباط بین این ارگانهای مهم دولتی رادراین امر فراهم کند.

در قوانین مصوب مجلس مانند : قانون  برنامه پنجم توسعه کشور،  قانون افزایش بهره وری و  قانون نظام جامع دامپروری کشور ، اختیارات مناسبی برای کمک به مدیریت بخش کشاورزی به سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی داده شده است که می تواند دراین مهم بهره برداری شود..

در مدیریت مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی مدیریت عالی با دولت است و سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی می تواند بعنوان ناظر فنی عمل کند ومتخصصان آبیاری  کشور را به عنوان مجریان طرح به عرصه فراخواند.

مشارکت کنندگان در این طرح :

۱-  وزارت نیرو بعنوان ارگان تأمین کننده آب .

۲- وزارت جهادکشاورزی (متوّلی بخش کشاورزی) مصرف کننده آب .

۳- سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی بعنوان مشاور،ناظرفنی ومسئول سازماندهی کارشناسان مورد نیازطرح.

۴- متخصصان بخش کشاورزی بعنوان مجریان طرح .

۲۱ پروژه در این مقاله به عنوان عملیات اجرایی درسطح ملی پیش بینی شده است که اجرای آن می تواند در دراز مدت بحران را در کشور مهار کند.

متن کامل این مقاله در همین وب سایت در بخش فصلنامه (شماره ۴۵) نمایه شده است.