میراثِ طالقانی

١٩ شهریور سالگرد شهادت مبارزی متفاوت است

میراثِ طالقانی

محمد توسلی

٣٨ سال بعد از درگذشت آیت‌الله سیدمحمود طالقانی در شهریورماه، زنده‌یاد دکتر ابراهیم یزدی هم در شهریورماه دار فانی را وداع گفت و به پیشگامان روشنفکری دینی و بنیان‌گذاران نهضت آزادی ایران پیوست. شاید بهترین گرامیداشت یاد و خاطره طالقانی در سالروز درگذشت ایشان، مروری بر عملکرد شاگردان و یاران او که از جمله میراث طالقانی هستند، باشد،. زیرا طالقانی و همراهانشان، مهندس بازرگان و دکتر سحابی در طول چند دهه، بذرهای آگاهی‌بخشی را که در دهه‌های ٢٠ و ٣٠ بر ذهن نسل جوان آن دوران؛ مانند عزت‌الله سحابی، مصطفی چمران، ابراهیم یزدی و... کاشتند، در تداوم راه آن پیشگامان به بار نشسته است و امروز جامعه ما شاهد استقبال چشمگیر مردم از آن گفتمان و تربیت‌شدگان آن است.
طالقانی همراه با بازرگان، نسل جوان را با آموزه‌های قرآن و دانش و تجربه بشری آشنا کردند تا با بازگشت به فطرت انسانی و عقلانیت خود با پیام راهبردی انبیا و ارزش‌های توحیدی آشنا شوند و راهکار رفع ظلم و جهل از انسان را (انّهُ کانَ ظلوماً جهولاً) اختیار و آزادی و حاکمیت بر سرنوشت خود (لیقومَ الناسُ بالقِسط) بدانند و برای اینکه انسان در جایگاه کرامت و حقوق‌بشری و شهروندی خود قرار گیرد (لَقَد کَرَّمنا بنی‌آدم)؛ «پرتوی از قرآن» طالقانی، اسلام رحمانی را در معرض شناخت و آگاهی مخاطبان قرار می‌دهد.
سخنان پرشور و توأم با نگرانی طالقانی در دوره کوتاه بعد از انقلاب، عموما بر همین ارزش‌ها متمرکز بود. او ضمن توصیه به سعه‌صدر و رواداری (لا اکراهَ فی‌الدّین) همواره بر آزادی، عدالت و کرامت انسان و سپردن کارها به‌دست خود مردم (دموکراسی) و اجرای اصول شوراها اصرار و تأکید داشت تا آموزه‌های دینی در عرصه عمومی بتواند همراه با دانش بشری زمینه‌های رشد و بالندگی آحاد جامعه و توسعه را فراهم کند.
دغدغه‌های طالقانی و بازرگان درواقع در راستای همان دیدگاه‌های عالمان عصر مشروطه؛ آخوندخراسانی و میرزای نائینی بود که امروز بیش از پیش برای آگاهان جامعه ما برجسته و مشخص شده و راهبردهای آنان برای خروج از بحران‌های کنونی در پیش‌رو قرار گرفته است.
در سی‌وهشتمین سالگرد درگذشت زنده‌یاد سیدمحمود طالقانی، میراث او را، هم در تداوم بینش و منش او و هم تربیت شخصیت‌هایی مانند زنده‌یاد دکتر ابراهیم یزدی گرامی می‌داریم که در طول بیش از ٦٠ سال، راه او و سایر پیشگامان روشنفکری دینی؛ مهندس بازرگان و دکتر سحابی را تداوم بخشیده‌اند. برای تداوم راه این بزرگواران از خداوند متعال استعانت می‌جوییم.